W czerwcu 2018 roku w remizo-świetlicy w Śniatyczach powstała Izba tradycji działająca pod patronatem Wójta Gminy Wiesławy Sieńkowskiej.
Fundatorami pamiątek są głównie mieszkańcy Śniatycz i Kadłubisk, ale także wiele eksponatów przekazały osoby z innych, czasami bardzo odległych miejscowości.
Zarząd OSP w Śniatyczach zaprasza wszystkich zainteresowanych do zwiedzania wystawy etnograficznej czynnej w każdą niedzielę lipca w godzinach od 9.00 do 12.00 lub w innych terminach, po wcześniejszym uzgodnieniu z organizatorami.
Kontakt: Lucyna Baryła, tel. 798954948
Historia miejscowości i oświaty szkolnej w Śniatyczach
Śniatycze to jedna z najstarszych miejscowości w gminie Komarów-Osada. Jej archeologiczny rodowód sięga starszej epoki kamienia, ok. 150 tys. lat temu. Artefakty odnalezione na terenie Śniatycz i okolic potwierdzają niezwykle bogate osadnictwo pradziejowe i wczesnohistoryczne. Najstarsze z nich wiążą się z człowiekiem neandertalskim, zamieszkującym te tereny w okresie zlodowacenia (informacja S. Sadowski).
U schyłku epoki lodowcowej w dolinie rzeki Sieniochy pojawili się łowcy mamutów i reniferów odpowiadający człowiekowi współczesnemu. Kolejne ślady osadnictwa związane są z kręgiem kultur, które przywędrowały z doliny Dunaju. Po nich, od VIII do V wieku p.n.e., tereny te zdominowane zostały przez plemiona koczowniczych Kimmerów i Scytów, zamieszkujących stepy Wschodniej Europy (tamże).
W okresie wpływów rzymskich na okolicznych ziemiach przebywało germańskie plemię Bastarnów, później Wandalów i Lugiów. U schyłku II wieku przez tereny gminy Komarów – Osada, z Pomorza nad Morze Czarne, przemieszczali się germańscy Goci. W konfrontacji z Wandalami okazali się silniejsi, zajmując ich ziemie na kolejne stulecia (tamże).
W czasie wędrówek ludów plemiona germańskie, zagrożone ze strony przybywających na te tereny koczowniczych Hunów, odeszły w kierunku imperium rzymskiego. Po ich odejściu rozpoczął się okres średniowiecza. W czasie masowych migracji plemion barbarzyńskich, u schyłku starożytności i na początku średniowiecza, w nasze okolice przywędrowało plemię zachodniosłowiańskie zwane Lędzianami lub Lachami. Pierwsze grupy Słowian na ziemie polskie przybyły znad Dniepru w VI w. (tamże)
Ze względu na kresowe położenie i zagrożenie ze wschodu wznoszono tu wiele grodów obronnych. W tym czasie powstało grodzisko w Śniatyczach, prawdopodobnie wchodzące w skład umocnień grodów czerwieńskich ze stołecznym Czerwieniem (obecnie Czermno koło Tyszowiec). Grodzisko zlokalizowane było w śniatyckim lesie, gdzie do dzisiaj widoczne są ślady wałów ziemnych i fosy.
W kolejnych stuleciach o ziemię czerwieńską toczyły się walki pomiędzy Polską a Rusią, w wyniku czego ziemia ta często zmieniała swoją przynależność. Kres Grodom przynieśli Tatarzy i Mongołowie, a nasze tereny na długie dziesięciolecia dostały się pod zwierzchnictwo mongolskie. W 1340 r. o ziemię czerwieńską, jako spadkobierca, upomniał się Kazimierz Wielki i rozpoczął proces polonizacji.
Obszar ten pozostawał pod władzą Rzeczypospolitej aż do pierwszego rozbioru Polski. W 1772 r. ziemia śniatycka, pod nazwą Żneticz, znalazła się w granicach Królestwa Galicji i Lodomerii.
W XVIII i XIX stuleciu miejscowość Śniatycze była jedną z większych wiosek w regionie. Posiadała rozbudowany folwark, kaplicę, cerkiew, Sąd Pokoju i kilku rzemieślników. W tym okresie w miejscowości istniała karczma, dwa młyny oraz targ.
Na przestrzeni dziejów miejscowość Śniatycze była bezpośrednim świadkiem wielkich wojen i bitew historycznych. Na jej terytorium rozegrała się bitwa pod Komarowem, stoczona podczas I wojny światowej w dniach 29 – 31 sierpnia 1914 roku. Sześć lat później na dawnych ziemiach śniatyckich miała miejsce ostatnia kawaleryjska bitwa Europy, która rozegrała się na polach Wolicy Śniatyckiej podczas wojny bolszewickiej w dniu 31 sierpnia 1920 roku.
Jak widać z powyższego, dzieje ziemi śniatyckiej są bardzo bogate i nie mniej ciekawe. Z dzisiejszej perspektywy trudno uwierzyć, że ten mały zakątek był uczestnikiem lub świadkiem znaczących wydarzeń historycznych i społecznych.
Jednym z tych wydarzeń było założenie szkoły powszechnej, która powstała w okresie zaborów, gdy Śniatycze wchodziły w skład ziem Królestwa Polskiego, stanowiącego część imperium cesarskiego. W 1864 roku, ukazem carskim Cara Aleksandra II, zadekretowano nową organizację szkolną, która zakładała walkę z powszechnym analfabetyzmem. Ok. 1870 r. rząd rosyjski nałożył na Śniatycze obowiązek utrzymania nauczyciela, co dało początek funkcjonowania pierwszej szkoły w gminie Komarów. Do szkoły elementarnej w Śniatyczach uczęszczały dzieci ze Śniatycz, Kadłubisk, Antoniówki i Wolicy Śniatyckiej. Wówczas wioska liczyła 71 domów i 526 mieszkańców, w tym 396 katolików i 13 Żydów, pozostali to wyznawcy prawosławia.
W czasie funkcjonowania szkoły rosyjskiej na stanowiska nauczycielskie powoływano synów rosyjskich funkcjonariuszy, strażników, policjantów, uniemożliwiając zatrudnienie nauczycielom polskim. Dziś trudno ustalić nazwiska nauczycieli rosyjskich. Prawdopodobnie w tym okresie w śniatyckiej szkole pracował nauczyciel nazwiskiem Galardy, którego etymologia wskazuje raczej na korzenie austriackie lub włoskie. Szkoła rosyjska funkcjonowała przez 45 lat, a pierwszy drewniany budynek szkolny zlokalizowany był na „Zahajczu” i przetrwał do roku 1915.
Po ustąpieniu Rosjan, w 1916 r. austriacki rząd okupacyjny założył w Śniatyczach szkołę polską, którą umiejscowiono na rosyjskiej plebanii tzw. „popówce”. Pierwszą nauczycielką polską została Helena Kowalczyk. W kolejnych latach uczyli: Waleria Baldysz, Karol Poraj Górski, Ludwika Podhalicz, Stanisław Cebula.
W roku szkolnym 1921/1922 pracę w śniatyckiej szkole podjęła Janina Matuszek. Podobnie jak jej poprzednicy pracowała tylko przez jeden rok, ale pozostawiła po sobie bardzo miłe wspomnienia zarówno wśród dzieci, jak i mieszkańców. Od 1923 r. pracę w Śniatyczach rozpoczęli państwo Aleksander i Helena Mikulscy, którzy, jako pierwsi, pozostali na swoich stanowiskach przez dłuższy okres, tj. 9 lat. W tym czasie w szkole funkcjonowały cztery oddziały, do których uczęszczało 125 uczniów. Począwszy od roku 1921, przez kolejne cztery lata dzieci uczyły się w budynku wynajętym od Szypra na Zahajczu. W tym czasie trwała przebudowa starej „popówki”. Z chwilą zakończenia remontu i powrotu uczniów do szkoły, utworzono klasę trzecią i zatrudniono kolejną nauczycielkę – Natalię Mazurek, która, podobnie jak jej poprzednicy, pracowała w szkole tylko przez jeden rok.
W latach 20-tych XX wieku szkoła prowadziła ożywioną działalność patriotyczną i społeczną. Z inicjatywy państwa Mikulskich powstało wiele organizacji: m.in. OSP, Kółko Rolnicze, Koło Młodzieży Wiejskiej oraz Oddział Związku Strzeleckiego. W 1932 r. państwo Mikulscy zostali przeniesieni do Szkoły Podstawowej w Komarowie ( z uwagi na to, że całe swoje życie zawodowe poświęcili tym dwóm szkołom, w tym także całemu społeczeństwu, w 2015 r. dyrektorzy szkół: w Komarowie – Anna Kupiec-Niedźwiedź i w Śniatyczach-Lucyna Baryła, zgłosili inicjatywę odnowienia ich miejsca spoczynku na komarowskim cmentarzu).
Początek lat 30-tych XX wieku przyniósł duże zmiany w składzie grona pedagogicznego. Państwo Mikulscy odeszli do Komarowa, a w Śniatyczach zatrudniono kolejno: Andrzeja Niedbałę vel Niżyńskiego, Antoniego Piprowskiego, który zginął na Majdanku w 1944 r. (tablica pamięci znajduje się w zamojskiej rotundzie) i Kazimierza Rempla, który, począwszy od 1932r., przez okres 7 lat pełnił obowiązki kierownika szkoły, będąc jednocześnie wychowawcą klasy VI, jako najstarszej w szkole. Nauczyciele ci pracowali do wybuchu II wojny światowej. Na krótko przed wojną w szkole w Śniatyczach pracowała też Jadwiga Kołodziejczyk.
Mało znane są losy śniatyckiej szkoły i jej nauczycieli z lat 1939-1944. W czasie II wojny światowej szkoła w Śniatyczach, tworząca dotychczas jeden organizm, została podzielona ze względu na narodowości.
W dotychczasowym budynku szkolnym uczyły się dzieci pochodzenia ukraińskiego, dla rodzin dawnych kolonistów Niemcy założyli szkołę w Antoniówce, a dzieci polskie uczęszczały do szkoły w Kadłubiskach. W roku szk. 1939/1940 w śniatyckiej szkole pracował Leon Łapinski z Kadłubisk, natomiast w szkole w Kadłubiskach zajęcia prowadziła Krystyna Rayss. Z powodu działań wojennych oraz wysiedlenia miejscowej ludności, w latach 1942-1944 wszystkie szkoły zaprzestały swojej działalności.
Wznowienie pracy Szkoły Podstawowej w Śniatyczach nastąpiło po zakończeniu wojny, w roku szkolnym 1944/1945. Pierwszymi nauczycielami powojennymi byli państwo Kłosowscy, którzy pracowali tylko przez jeden rok. W roku 1945 obowiązki kierownika szkoły, na 6 kolejnych lat, powierzono Reginie Szymkiewicz, a od 1952 r. funkcję tę przez 4 lata pełnił Władysław Wróbel.
Kolejna zmiana nastąpiła w 1956 r. Wówczas kierownikiem szkoły na 2 lata został Stanisław Łacek. W ciągu 14 lat powojennych występowała duża rotacja grona pedagogicznego, zmieniali się też kierownicy. Częsta zmiana nauczycieli nie sprzyjała rozwojowi szkoły. Budynek szkolny był zniszczony, brakowało pomocy naukowych, sal lekcyjnych. Część klas uczyła się w pomieszczeniach dawnej remizy lub wynajętych od osób prywatnych. W wiosce nie było elektryczności, utwardzonej drogi, telefonu.
W dniu 26 sierpnia 1958 r. obowiązki kierownika szkoły objął Hilary Dworniczak, pozostając na tym stanowisku do 1976 r., czyli przez 18 lat. Wraz z nim nastąpiła zmiana całego grona pedagogicznego. Od 1 września do pracy jako nauczyciele zostali skierowani: Kazimierz Bubiłek, Kazimiera Malec i Agnieszka Urban. Już od pierwszych dni 1958 r. kierownictwo i nauczyciele aktywnie włączyli się w życie kulturalne wioski. Z udziałem uczniów, starszej młodzieży, członków straży pożarnej i społeczeństwa organizowali uroczystości szkolne i środowiskowe, dni miejscowości, zabawy taneczne, przedstawienia, z których dochód przeznaczano na potrzeby szkoły lub OSP. Przez wiele lat, począwszy od 1962 r., w szkole działał Uniwersytet Powszechny dla dorosłym mieszkańców wioski, a od 1969 r. prowadzono dzieciniec wiejski.
W roku 1976 wprowadzono reformę systemu oświaty i utworzono zbiorcze szkoły gminne. W wyniku tych zmian zmniejszono organizację szkoły w Śniatyczach do klas I-III. Przez 12 lat szkoła funkcjonowała jako filia zbiorczej szkoły gminnej, a obowiązki kierownika punktu filialnego pełniła Kazimiera Dworniczak (Malec).
Od 1982 r. rozpoczął się stopniowy powrót do szkoły klas starszych, co było wynikiem starań kierownika punktu i miało związek z budową nowego budynku szkolnego. W roku szkolnym 1988/1989 wznowiono pracę szkoły ośmioklasowej, którą przez kolejne 2 lata kierowała Kazimiera Dworniczak.
Dzień 17 czerwca 1990 r. w pamięci społeczności szkolnej, mieszkańców wioski i całej gminy zapisał się jako jeden z najsmutniejszych dni szkolnych. W tym dniu, w sposób nagły, zmarł Hilary Dworniczak, wieloletni nauczyciel i kierownik śniatyckiej szkoły, zasłużony dla wioski i całej gminy, jeden z inicjatorów rozbudowy miejscowości i budowy nowej szkoły.
Rok 1990/1991 przyniósł duże zmiany w składzie grona pedagogicznego. Kazimiera Dworniczak przeszła na emeryturę, a na jej miejsce Zarząd Gminy wyznaczył Piotra Żyburę, który zarządzał placówką przez 4 lata. W listopadzie 1990 r. odbyło się uroczyste otwarcie budynku nowej szkoły, w budowę którego zaangażowane było całe społeczeństwo Śniatycz i Kadłubisk.
Z dniem 1 września 1994 r. obowiązki dyrektora SP w Śniatyczach powierzono Lucynie Baryła, która funkcję tę sprawowała przez kolejne 22 lata. Od pierwszego września nastąpiła też zmiana struktury administracyjnej, bowiem z tym dniem szkoły podstawowe zostały przejęte przez samorządy gminne.
Placówka nadal była inicjatorem życia kulturalnego wioski, chętnie włączała się w organizację uroczystości gminnych i parafialnych, podejmowała inicjatywy na rzecz środowiska, organizowała dni otwarte dla rodziców, eksperymenty pedagogiczne, wystawy, wieczorki literackie. Prowadziła akcje ekologiczne, zimowiska, akcje dożywiania dzieci i inne. Uczniowie z powodzeniem uczestniczyli w konkursach przedmiotowych i artystycznych, rozgrywkach sportowych, przeglądach na wyższych szczeblach. Od 1994 r. przeprowadzono też szereg akcji pozyskiwania funduszy (zabawy dochodowe, imprezy sportowe, festyny, zbiórka surowców wtórnych).
W roku 1998 r odbyła się uroczystość nadania szkole imienia Jana Kochanowskiego. W prace przygotowawcze włączyły się wszystkie społeczności szkolne, organizacje OSP i KGW, mieszkańcy Śniatycz i Kadłubisk, przedstawiciele UG i SOK, a także koledzy i koleżanki z innych szkół.
W 1999 r., w wyniku reformy systemu oświaty, utworzono 6-letnią szkołę podstawową. Wprowadzono zmiany w programach i w systemie nauczania, w tym nauczanie zintegrowane i blokowe. Od tego czasu system oświaty reformowano jeszcze trzykrotnie. Ostatnią reformę wprowadzono w roku 2014. Każda z nich wymagała ogromnego nakładu pracy, by dostosować szkołę do zmieniających się wymagań.
Począwszy od roku 2000 w szkole funkcjonowała pracownia komputerowa. W ramach współpracy z podmiotami zewnętrznymi przeprowadzono szereg szkoleń dla rolników, nauczycieli, rodziców, osób bezrobotnych, uczestników WTZ.
W 2003 r. zorganizowano mały jubileusz z okazji 5-tej rocznicy nadania szkole imienia. Rok później szkoła przystąpiła do realizacji programu „Środowisko wokół nas”.
Smutnym okresem dla społeczności szkolnej był początek roku 2007. W dniu 4 września pożegnano wieloletnią nauczycielkę Teresę Franciszkę Jędrzejewską.
Począwszy od 2008 do 2015 r. w szkole funkcjonowało „Centrum Kształcenia-Wioska Internetowa”.
Rok 2009 był rokiem kolejnych jubileuszy: 140-lecia założenia szkoły, 20-lecia pracy i nauki w nowej szkole, 10-lecia nadania szkole imienia.
Przez wiele lat szkoła realizowała programy własne oraz wiele programów we współpracy z instytucjami zewnętrznymi. Odrębną grupę stanowiły programy unijne. Te ostatnie w znacznej mierze finansowane były przez Europejski Fundusz Społeczny.
Dzięki środkom unijnym, a raczej dzięki determinacji władz samorządowych i oświatowych w aplikowaniu o te środki, szkoła wzbogaciła swoją ofertę edukacyjną, wyposażona została w sprzęt multimedialny, urządzono salę zabaw i 2 place zabaw, wyposażono pomieszczenia szkolne, doposażono sprzęt sportowo-wypoczynkowy i wiele innych. Na przestrzeni ostatnich lat dokonano znacznego unowocześnienia bazy szkolnej, m.in. wyremontowano dach na budynku szkolnym, wymieniono stolarkę okienną i drzwiową, zmodernizowano kotłownię c.o., przebudowano sanitariaty, wybudowano parking. W 2013 r. placówka otrzymała Certyfikat jakości pracy szkoły.
We wszystkich poczynaniach szkołę wspierały władze samorządowe, a zwłaszcza wójt gminy Pani Wiesława Sieńkowska, która, sama będąc nauczycielem, rozumiała potrzeby szkół i znaczenie edukacji uczniów dla przyszłości i rozwoju małej i dużej Ojczyzny.
W roku 2015 śniatycka placówka obchodziła jubileusz 145-lecia jej założenia. Z tej okazji powstała obszerna monografia szkoły i miejscowości Śniatycze autorstwa wieloletniej nauczycielki i dyrektor szkoły – Lucyny Baryła (Bełz). Publikacja opisuje dzieje miejscowości i szkoły od jej założenia do 2015 roku.
Opracowała Lucyna Baryła
.jpg)